تربیت کودک را از چه سنی شروع کنیم؟| 9 مولفه مهم در تربیت اصولی فرزند
تربیت کودک یک مسئولیت سنگین بر دوش والدین است. بنابراین یکی از مهم‌ترین و شاید بزرگ‌ترین دغدغه‌ای که ممکن است یک زوج را درگیر خود کند، تربیت کودک خوب و ایده‌آل است. اگرچه تربیت کودک مسئولیتی سخت و دشوار است، همه ما با رعایت اصول و روش‌هایی قادر به انجام آن هستیم.
تربیت کودک در جهان امروزی با آن‌چه در ۵۰ سال قبل وجود داشت، تفاوت پیدا کرده است. ۵۰ سال یا قبل‌تر افرادی والدین خوب تلقی می‌شدند که به کودکان خود رفتار مودبانه، احترام و مسئولیت‌پذیری را آموزش می‌دادند. والدین تلاش می‌کردند تا کودکانشان را از خطراتی مثل کمبود غذا و نبود امکانات حفظ کنند. با گذشت زمان اطلاعات درباره رشد فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و عقلی افزایش پیدا کرد. در یک دوره نسبتاً کوتاه انفجاری در نظریه‌های روان‌شناسی کودک پدید آمد.
در کنار این درک جدید از چگونگی رشد کودکان فشار‌ها و چالش‌های جدیدی به والدین تحمیل شد. آن‌ها نه‌تنها باید کودکانی را تربیت کنند که سازگار باشند، می‌بایست آن‌ها را از لحاظ عاطفی و ارتباطی نیز سالم بار بیاورند. همین چالش‌ها سبب شده است که امروز تربیت کودک و فرزندان به مسئله‌ای جدی در خانواده‌ها تبدیل شود. اگر شما هم با چنین چالش‌هایی رو برو هستید، خواندن این مطلب می‌تواند افق دید بهتری در مورد این مسئله به شما بدهد.
مولفه‌های اساسی تربیت کودک
بی‌شک تربیت فرزندان در هر جامعه‌ای بسته به محیط‌های فرهنگی، دینی، اقلیمی، اقتصادی، سیاسی و... دارای الگو‌های متفاوتی است و البته این امر در کشور ما، ایران نیز مستثنی نیست. در یک تحقیق که از سوی پژهش‌گران دانشگاهی ایران در سال ۱۳۹۶ انجام شد، ۹ مولفه اساسی تربیت کودک از نظر والدین ایرانی شناسایی شد. این مولفه‌ها عبارت‌اند از:
۱. تربیت دینی: برای بسیاری از خانواده‌های ایرانی تربیت دینی یکی از مولفه‌های مهم در تربیت کودک است. به اعتقاد این والدین تربیت دینی زمینه‌ساز سلامت کلی کودکان و سعادت دنیوی و اخروی آنان خواهد بود.
۲. تربیت اخلاقی: ازجمله اهداف تربیتی والدین پرورش ویژگی‌هایی از قبیل نوع دوستی، همدلی، وجدان، عدالت، درست‌کاری، راست‌گویی، شجاعت، صبوری، امانت‌داری، عفت و احترام است. این مفاهیم در حیطه تربیت اخلاقی قرار می‌گیرند. احترام به بزرگ‌تر و دیگران به طور کلی پربسامدترین خواسته والدین ایرانی در این نوع تربیت است.
۳. تربیت اقتصادی: از نظر والدین تضمین آینده کودک از لحاظ شغلی و خانوادگی در گرو داشتن تحصیلات، صرفه‌جویی و پس‌انداز و آشنایی با مفاهیمی از قبیل پول، سرمایه‌گذاری، سود و خرید و فروش است. از دیدگاه والدین یکی از مصادیق استقلال، نداشتن وابستگی اقتصادی است. با این همه در میان والدین ایرانی این مولفه چندان مورد توجه دقیق قرار نگرفته است.
در میان اخبار
۴. تربیت سیاسی: در این زمینه بسیاری از والدین ایرانی این نوع تربیت را مترادف با تشویق فرزندان به شرکت در انتخابات می‌دانستند. با این حال این مولفه به طور کلی چندان در میان خانواده‌های ایرانی نمودی ندارد و دوری از سیاست را ترجیح می‌دادند.
۵. تربیت جنسی: به نظر برخی والدین ایرانی حرف زدن درباره مسائل جنسی باعث آشنایی زودهنگام کودکان با مسائل جنسی می‌شود و کنجکاوی آنان را بر می‌انگیزد. به طور کلی اطلاعات خانواده‌های ایرانی درباره تربیت جنسی کودکان بسیار ناچیز است و در بیش‌تر موارد می‌گویند که نمی‌دانند در قبال رفتار‌های جنسی کودک باید چگونه رفتار کنند!
۶. تربیت جسمانی: داشتن کودک سالم از نظر جسمی مورد تأکید بیش‌تر والدین ایرانی است. در این زمینه تغذیه سالم، رعایت نکات بهداشت فردی و ورزش ازجمله مواردی است که مورد توجه والدین قرار دارد.
۷. تربیت اجتماعی: از نظر والدین کودکان باید طوری تربیت شوند که بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و نیاز‌های خود را برطرف کنند. از نظر آن‌ها یکی از مصادیق تربیت اجتماعی رعایت حقوق دیگران است.
۸. تربیت عقلی: توانایی تصمیم‌گیری درست، سنجیدن جوانب مختلف یک مسئله، پرهیز از قضاوت‌های احساسی و شتاب زده، اندیشیدن قبل از سخن گفتن، توانایی حل مسئله و اندیشیدن به راه‌های نو ازجمله مواردی بودند که والدین آن را در حیطه تربیت عقلی کودک قرار دادند. همچنین والدین معتقد هستند که صحبت کردن استدلال‌آمیز با کودک، اجازه اظهار نظر به کودک، خواندن کتاب، تشویق به ادامه تحصیل و مانند آن می‌تواند رشد عقلی کودک را افزایش بدهد.
۹. تربیت عاطفی: بسیاری از والدین معتقد هستند باید کودک را به گونه‌ای تربیت کرد که بتواند عواطفی از قبیل شادی، غم، خشم را با موقعیت تطبیق بدهد و بر آن‌ها کنترل داشته باشد.
تربیت کودک را از چه سنی شروع کنیم؟
یادگیری برای کودکان سن دقیقی ندارد؛ درنتیجه سن تربیت کودک را نمی‌توان به طور دقیق به یک دوره خاص اختصاص داد. در واقع والدین از همان ابتدای زندگی کودک می‌توانند بر رفتار او تاثیر بگذارند. برای مثال رفتار‌های ساده‌ای مثل بغل کردن کودک، نگاه کردن و صحبت کردن در سنین پایین یا پاسخ به نیاز‌های جسمانی و عاطفی از همان اوایل زندگی بر شکل‌دهی شخصیت، عاطفه و رفتار‌های بعدی فرزندتان تاثیر می‌گذارد. حتی براساس برخی پژوهش‌ها از دوران پیش از تولد صحبت کردن مادر، ایجاد آرامش با موسیقی، تغذیه مناسب و دور بودن از استرس و تنش‌ها بر تحول کودک تاثیر دارد. با این حال تربیت مستقیم کودک معمولا در سنی آغاز می‌شود که او قدرت درک و پاسخ کلامی را پیدا می‌کند.