سال 1403 کبیسه است؟؛ اسفند 1403 چند روز است؟| سال کبیسه در تقویم میلادی و قمری؛ سال کبیسه چند ورز است؟

سال کبیسه در روزهای پایانی سال مورد توجه قرار می گیرد. امسال، سال ۱۴۰۳ هجری خورشیدی با یک تفاوت مهم نسبت به سال‌های معمولی روبروست؛ در این سال، ماه اسفند ۳۰ روزه خواهد بود، در حالی که در سال‌های غیر کبیسه، اسفند تنها ۲۹ روز دارد. این یک روز اضافی که به تقویم افزوده می‌شود، «روز کبیسه» نامیده می‌شود و باعث می‌شود که این سال به سال کبیسه تبدیل شود. اما سوال اینجاست که سال کبیسه چیست و چرا به وجود می‌آید؟

چرا سال کبیسه به وجود می‌آید؟

سال کبیسه به دلیل اختلاف زمانی میان سال تقویمی و سال خورشیدی به وجود می‌آید. طول سال خورشیدی واقعی حدود ۳۶۵ روز و ۶ ساعت است، به این معنا که هر سال، تقویم ما حدود ۶ ساعت بیشتر از آن چیزی است که در سال تقویمی می‌بینیم. این ۶ ساعت اضافی در طول چند سال جمع می‌شوند و به یک روز کامل تبدیل می‌شوند. بنابراین، برای جبران این ۶ ساعت اضافی و هماهنگ نگه داشتن تقویم با تغییرات فصول، هر چهار سال یک‌بار یک روز به تقویم اضافه می‌شود و این روز، همان «روز کبیسه» است. با این کار، تقویم خورشیدی با مدت زمان واقعی چرخش زمین حول خورشید هم‌خوان می‌ماند و تغییرات فصلی از تقویم عقب نمی‌افتد.

چرا سال کبیسه داریم؟

کمی قبل‌تر گفتیم که سال کبیسه چیست؛ اما این سوال به‌وجود می‌آید که چرا سال کبیسه داریم؟ در پاسخ باید بگوییم که اساس تعیین تقویم شمسی و میلادی به تغییر فصل‌، حرکت زمین به دور خورشید و شیب زمین وابسته است. چرخش زمین به دور خورشید حدود 365٫242189 روز یا 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه زمان می‌برد. در این حالت یک سال تروپیکال یا Tropical year خواهیم داشت که از اعتدال بهاری در ماه فروردین آغاز می‌شود. از این رو هر سال در تقویم، 365 روز در نظر گرفته می‌شود؛ اما تقریباً هر چهار سال یک‌بار، شاهد اضافه‌شدن یک روز کبیسه به تاریخ ۲۹ اسفند هستیم.

اگر این امر صورت نگیرد، هر سال تقویمی حدود 6 ساعت قبل از این‌که زمین انقلاب زمستانی خود به دور خورشید را کامل کند، شروع می‌شود. در نتیجه به‌آرامی از Tropical year دور و از هماهنگی با فصول خارج می‌شویم. به این صورت که در طول 100 سال، حدود 24 روز تقویم منحرف می‌شود. اگر اجازه دهیم برای مدتی این اتفاق بیفتد، اهالی نیم‌کره شمالی در فاصله چند قرن، عید نوروز را در میانه پاییز و اروپایی‌ها جشن کریسمس را اواسط پاییز جشن خواهند گرفت.

سال کبیسه چند روز است و چرا به این نام خوانده می‌شود؟

شاید بپرسید علت این نامگذاری چیست و چرا این اسم را برای این سال انتخاب کرده‌اند؟ سال کبیسه ۳۶۶ روز کامل است. در واقع هر چهار سال یک بار، یک روز به اسفند اضافه می‌شود. به همین علت عده‌ای معتقدند که کبیسه بزرگ معنا می‌دهد و به سالی اطلاق می‌شود که طولانی‌تر است.

اما در معنای لغوی کبیسه به معنای پر کردن چاه از خاک است. شاید استفاده از این مفهوم برای سال ۳۶۶ روزه، به‌خاطر جمع کردن شش ساعت‌های اضافه و یکی کردن آن‌ها باشد.

سال کبیسه چه زمانی نام گذاری شد؟

سال کبیسه برای اولین بار در تقویم غربی توسط ژنرال رومی «ژولیوس سزار» بیش از 2000 سال پیش معرفی شد. این تقویم ژولین نام‌گذاری شد و تنها یک قانون داشت؛ این که هر سال که تعداد روزهایش به طور مساوی بر عدد 4 تقسیم شود و بخش‌پذیر باشد، یک سال کبیسه خواهد بود. طبق این فرمول، سال‌های کبیسه زیادی تولید شد که نتیجه آن، دورشدن تقویم جولیان از Tropical year با سرعت 1 روز در 128 سال بود. بعد از 1500 سال، تقویم دیگری روی کار آمد که در آن از تعدادی روز برای تنظیم تقویم با فصول صرف نظر شد.

سال کبیسه چند سال یک بار است؟

اگر سال تروپیکال یا Tropical year دقیقاً 6 ساعت بیشتر از یک سال تقویمی با 365 روز بود، می‌توانستیم از تقویم ژولینی که توسط «ژولیوس سزار» (Julius Caesar) پیشنهاد شده بود، استفاده کنیم. طبق این تقویم، انحراف دقیقاً طی 4 سال به 24 ساعت افزایش می‌یابد و زمین دقیقاً به یک روز نیاز دارد تا بتواند در موقعیتی که چهار سال قبل در مدار خود داشته، برسد. در نتیجه بدون استثنا هر 4 سال، یک روز کبیسه را اضافه می‌کرد؛ اما در واقعیت داستان کمی متفاوت است.

چراکه انحراف بین یک سال عادی و یک سال تروپیکال کمی کمتر از ۶ ساعت است. به همین دلیل دانشمندها و ریاضی‌دان‌ها مجموعه‌ای از قوانین کمی پیچیده را برای تعیین سال‌های کبیسه در تقویم شمسی و میلادی به‌کار بردند. این روش برای تشخیص سال‌های کبیسه هنوز کامل نیست؛ اما انحراف بسیار اندکی دارد. بنابراین می‌توان گفت که به طور معمول هر ۴ سال یک‌بار سال کبیسه اتفاق می‌افتد؛ اما در این میان شاهد کبیسه‌های ۵ساله در تقویم شمسی هم بوده‌ایم.

سال کبیسه در تقویم میلادی و قمری

در تقویم میلادی، سال کبیسه به صورت منظم هر چهار سال یک‌بار اتفاق می‌افتد. در این تقویم، روز ۲۹ فوریه به سال اضافه می‌شود تا اختلاف زمانی جبران شود. در تقویم‌های قمری مانند تقویم عبری و چینی، به جای اضافه کردن یک روز، هر سه سال یک‌بار یا گاهی هر دو سال یک‌بار یک ماه کبیسه به تقویم افزوده می‌شود. این اصلاحات باعث می‌شود که تقویم‌های قمری نیز با سال خورشیدی هماهنگ بمانند.

تفاوت سال کبیسه با سال قمری

همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم سال قمری حاصل گردش ماه به دور زمین و حدود ۳۵۴ روز است. یعنی ۱۱ روز با سال شمسی اختلاف دارد. در زمان قدیم برای ثابت نگه داشتن زمان شروع سال جدید به جای این‌که هر چهار سال یک بار، یک روز به تقویم اضافه کنند، هر صد و بیست سال، یک ماه به تقویم اضافه می‌کردند و آن سال به جای دوازده ماه، ۱۳ ماهه می‌شد. بنابراین اصلی‌ترین تفاوت‌ سال قمری و سال شمسی با یکدیگر، همین ۱۱ روز اختلاف است. نکته جالب این‌که این دو سال هر ۳۳ سال یک بار با هم یکی می‌شوند.

آیا سال ۱۴۰۴ کبیسه است؟

طبق محاسبات تقویم هجری خورشیدی، سال ۱۴۰۴ هجری خورشیدی سال کبیسه نخواهد بود. سال‌های کبیسه معمولاً هر چهار سال یک‌بار رخ می‌دهند. به این ترتیب، سال ۱۴۰۴ یک سال معمولی خواهد بود و ماه اسفند آن ۲۹ روزه خواهد بود. اما سال کبیسه بعدی در تقویم هجری خورشیدی سال ۱۴۰۸ خواهد بود که در آن ماه اسفند ۳۰ روزه خواهد شد.

روز مجردها در سال کبیسه فرهنگ غربی 

در بسیاری از فرهنگ‌های غربی، روز ۲۹ فوریه که در سال کبیسه به تقویم اضافه می‌شود، با سنت‌ها و باورهای خاصی همراه است. یکی از شناخته‌شده‌ترین سنت‌ها در ایرلند، «روز مجردها» است. طبق این سنت، زنان این فرصت را دارند که در روز کبیسه از مردان خواستگاری کنند. این سنت به افسانه‌ای مربوط به قرن پنجم میلادی برمی‌گردد که در آن، سنت بریجیت از سنت پاتریک خواسته بود که زنان بتوانند در این روز از مردان خواستگاری کنند. هدف از این درخواست، برابر کردن فرصت‌های زنان با مردان در مسئله خواستگاری بود. امروزه این سنت به‌طور نمادین همچنان در برخی کشورها و فرهنگ‌ها ادامه دارد.

در برخی دیگر از فرهنگ‌های غربی، به‌ویژه در یونان و اسکاتلند، روز کبیسه به عنوان یک روز نامیمون شناخته می‌شود. در یونان، اعتقاد بر این است که ازدواج در سال کبیسه ممکن است به طلاق منتهی شود و به همین دلیل، بسیاری از زوج‌ها از ازدواج در این سال اجتناب می‌کنند. در اسکاتلند نیز باور دارند که روز ۲۹ فوریه، روزی است که جادوگران برای خرابکاری با یکدیگر ملاقات می‌کنند. این باورها ریشه در افسانه‌ها و فرهنگ‌های قدیمی دارند و هنوز هم در برخی مناطق حفظ شده‌اند.

با این حال، برخی دیگر از فرهنگ‌ها به روز کبیسه نگاهی مثبت دارند. در این فرهنگ‌ها، به ویژه در میان طالع‌بینان، باور بر این است که کسانی که در ۲۹ فوریه به دنیا می‌آیند، ویژگی‌های منحصر به فرد و خاصی خواهند داشت. برخی از افراد به‌ویژه در ایالات متحده، جشن‌های بزرگی برای تولدهایی که در این روز رخ می‌دهند، برگزار می‌کنند و آن را یک روز خوش‌شانس و متمایز می‌دانند.

اگر سال کبیسه نداشتیم چه می‌شد؟

اگر سال کبیسه وجود نداشت و تغییرات زمانی در تقویم‌ها جبران نمی‌شد، فصول به تدریج از جای خود خارج می‌شدند. به عنوان مثال، در یک دوره ۷۰۰ ساله، آغاز فصل تابستان در نیم‌کره شمالی از ماه ژوئن به ماه اکتبر منتقل می‌شد. این تغییرات می‌توانست تأثیرات منفی زیادی بر کشاورزی، برنامه‌ریزی فصلی و تطابق تاریخ‌ها با فصول داشته باشد. به همین دلیل، سال کبیسه به عنوان یک اصلاح ضروری در تقویم‌ها شناخته می‌شود که از اختلال در تطابق فصول با تاریخ‌ها جلوگیری می‌کند.