اعمال ویژه روز چهارم رمضان: روزی پر از رحمت و مغفرت!

رَمَضان یا رَمَضانُ المُبارَک نهمین ماه قمری که روزه در آن بر مسلمانان، واجب است. در روایات، فضائل متعددی برای ماه رمضان گفته شده و این ماه، ماه میهمانی خدا، ماه رحمت و مغفرت و برکت و بهار قرآن خوانده شده است. براساس احادیث، در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته می‌شود. شب قدر که نزول قرآن در آن شب بود، در این ماه قرار دارد. برخی دیگر از کتاب‌های آسمانی همچون تورات و انجیل نیز در این ماه نازل شده است. رمضان، تنها ماهی است که نام آن در قرآن آمده است. این ماه، نزد مسلمانان احترام و جایگاه ویژه‌ای دارد و مسلمانان به عبادت در آن اهتمام ویژه‌ای دارند. در منابع دعایی، اعمال و عبادت‌های مختلفی برای این ماه نقل شده است. از مهم‌ترین اعمال این ماه، تلاوت قرآن، اِحیای شب‌های قدر، دعا، نماز، استغفار، افطاری‌دادن و کمک به نیازمندان است.

از وقایع مهم این ماه، نزول قرآن در شب قدر و غزوه بدر، نخستین جنگ میان مسلمانان و مشرکان قریش به فرماندهی پیامبر(ص) و شهادت حضرت علی(ع)، نخستین امام شیعیان، در بیست و یکم ماه است. امام حسن مجتبی(ع) نیز در پانزدهم این ماه متولد شده است.

عبادت و روزه‌داری در ماه رمضان بخشی از هویت مسلمانان است. در جوامع اسلامی، آداب و رسوم گوناگونی همچون مهمانی‌ها و مراسم جمعی، نظافت مساجد و اماکن مذهبی، مراسم آشتی‌کنان، مراسم کلوخ‌اندازان، پخت انواع شیرینی‌ها و غذاها برای ماه رمضان شکل گرفته است.

دعاى روز چهارم ماه مبارک رمضان

‏«اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَى إِقَامَهِ أَمْرِکَ وَ أَذِقْنِی فِیهِ حَلاَوَهَ ذِکْرِکَ‏ وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِ شُکْرِکَ بِکَرَمِکَ وَ احْفَظْنِی فِیهِ بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ‏.»
خدایا مرا در این روز براى اقامه و انجام فرمانت قوت بخش و حلاوت و شیرینى ذکرت را به من بچشان و براى اداى شکر خود به کرمت مهیا ساز و در این روز به حفظ و پرده پوشى مرا از گناه محفوظ دار اى بصیرترین بینایان عالم.

شرح فرازهای دعا

«اللهمّ قوّنی فیهِ علی إقامَهِ أمْرِکَ »
خدایا به من قوه بده تا در ماه رمضان بتوانم به خوبی عبادت و امر تو را اطاعت کنم، عبادت قوه می‌خواهد و قوه عبادت غیر از قوه جسمانی است.
«اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَی إِقَامَهِ أَمْرِکَ»
خدایا به من قوت بده که در ماه رمضان خوب عبادت کنم و امر تو را اطاعت کنم ؛ نباید فراموش کرد قوّت عبادت غیر از قوّت بازو است.

امام زین‌ العابدین (علیه‌ السلام) در دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه چنین با خداوند مناجات می‌فرمایند: واعنا علی صیامه؛ یعنی ”خدایا مرا برای روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان یاری فرما”‌ که اگر به مفهوم آن توجه نماییم می‌بینیم اولاً به پا داشتن روزه در ماه مبارک رمضان همان اقامه امر خداوند در این ماه می‌باشد، آن هم روزه واقعی که در دعای روز اول مختصراً در مورد آن شرحی داده شد، که مجدداً برای فهم بیشتر، اشاره می‌نماییم به ادامه دعا که آن حضرت می‌فرمایند: بکف الجوارح عن معاصیک؛ یعنی ”ما را یاری کن تا بتوانیم اعضای بدن خود را از آلوده شدن به گناه و آنچه مورد پسند تو نیست بازداریم” که این قسمت از دعا نیز نشان دهنده این است که روزه واقعی تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نمی‌باشد بلکه تمام اعضا و جوارح انسان باید روزه دار باشد و امر به روزه نیز از طرف خداوند امر به روزه واقعی می‌باشد، ثانیاً برای انجام دادن هر امری نیاز به نیرو و قوه الهی داریم چرا که ”لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم”‌ نیست نیرو و قوتی مگر (از طرف) خداوند بلند مرتبه و بزرگ و اگر خداوند در این امر ما را یاری نکند به واقع ما در انجام اعمال (چه عبادی و غیر عبادی) با شکست مواجه خواهیم شد. پس در این روز از خداوند می‌خواهیم که ما را در انجام اوامرش نیرو و قوت بخشیده و یاریمان نماید .
توان امیر المؤمنین (علیه السلام) الهی بود
امیر المومنین (علیه السلام) نان خشک را نمی‌توانست بشکند، ولی قلعه خیبر را فتح کردند و آن رشادت‌ها را آفریدند و یاران ایشان گفتند: شما با این شجاعت و ... چطور نان خشک را نمی‌توانید بشکنید، حضرت فرمودند: آن به قوه روحانی بود و این به قوه جسمانی است .(1)

لذا این دو قوه با هم دیگر تفاوت دارد، پس ممکن است شخصی شصت ساله باشد، ولی قوت عبادت او از جوانان بیشتر باشد لذا در ماه رمضان از خدا درخواست کنید که قوه عبادت به شما بدهد. در دعای کمیل هم این دعا از خدا خواسته می‌شود که « قَوّ عَلی خِدمَتِکَ جَوارحی »(2)
چرا خیر و برکت کم شده است
در قدیم پدران ما دو ساعت به اذان برای عبادت در اتاقی خلوت می‌کردند و یک ساعت بعد از آفتاب از خلوت گاه خود بیرون می‌آمدند و دنبال کسب و کار می‌رفتند؛ تاجرهای ما هم این طوری بودند! دعا می‌خواندند؛ زیارت عاشورا می‌خواندند و ... بعد به محل کسب می‌رفتند ولی الآن چه...؟! لذا خیر و برکت هم کم شده است .
«وَ أَذِقْنِی فِیهِ حَلاَوَهَ ذِکْرِکَ»
خدایا در این ماه رمضان یک درخواست دیگر هم از تو دارم و آن این است که حلاوت و شیرینی یاد خودت را به من بچشانی؛ که اگر این‌طور شد؛ دعای کمیل خواندن هم مزه پیدا می‌کند؛ دعای ابوحمزه خواندن هم مزه پیدا می‌کند؛ دعای افتتاح مزه می‌کند؛ روزه ماه مبارک رمضان مزه می‌کند و... بدانیم که عبادت هم مزه دارد .

در روایت وارد شده است اگر عالمی به علمش عمل نکند کم‌ترین عذابی که خدا برای او در نظر می‌گیرد این است که حلاوت و شیرینی مناجات با خدا از او گرفته می‌شود « إِنَّ أَدْنَی مَا أَنَا صَانِعٌ بِهِمْ أَنْ أَنْزِعَ حَلَاوَهَ مُنَاجَاتِی عَنْ قُلُوبِهِمْ»(3) پس دعا و عبادت مزه دارد .
«وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِ شُکْرِکَ بِکَرَمِکَ»
خدایا به کرمت به من توفیق اداء شکرت را بده شکر به چه معنا است آیا صرف گفتن« الهی شکر» گفتن است ؟تشکر از خداوند است؟

شکر یعنی اینکه نعمت‌هایی که خداوند تبارک و تعالی به من داده است را درست و بجا مصرف کنم ؛ در مسیر طاعت و بندگی‌اش استفاده کنیم نه در راه معصیت و نافرمانی .

اینکه چشم به نامحرم نگاه نکند شکر چشم است ؛ اگر گوش از آواز حرام و غیبت دوری بکند، شکر گوش سالم است؛ زبان هم اگر غیبت نکند شکر زبان کرده‌ام .

شکر نعمت نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند
«وَ احْفَظْنِی فِیهِ بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ»
خدایا در روز چهارم ماه رمضان من را از گناه حفظ کن و توفیق ترک گناه بده تو ستارالعیوب هستی من را حفظم کن تا کسی از گناهان من با خبر نشود.
«یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِین»
ای خدایی که از همه کسانی که نظر می‌کنند، تو بصیرتر هستی؛ ای خدایی که از همه بیناتر هستی به ما توفیق بده که ما در ماه رمضان گناه نکنیم به حفظ خودت و به ستر خودت .

هنگامی که انسان به خداوند توکل نموده و امور خود را به خداوند بسپارد آنگاه است که خداوند او را از تسلط یافتن شیطان بر او حفظ می‌نماید و هنگامی که انسان از وسوسه‌های شیطانی محفوظ بماند دیگر گناهی از او سر نخواهد زد و دیگر آن که خداوند ستارالعیوب است یعنی عیوب انسان‌ها را که سرچشمه از خطا و گناهان آنان دارد، می‌پوشاند مگر اینکه انسان خود پرده دری نموده و بر اثر اصرار بر گناه و خطا، عیوب خود را برای دیگران آشکار سازد، پس در این روز از خداوندی که بیناترین بینایان است و بر اعمال ما نظارت دارد می‌خواهیم که ما را از انجام گناهان و پرده دری گناهان محفوظ بدارد.
فواید گرسنگی
علماى اخلاق براى گرسنگى فواید زیادى گفته ‏اند از قبیل:

الف - صفاى قلب: زیرا سیرى باعث ازدیاد بخار در مغز شده و مغز حالتى شبیه مستى پیدا می کند و نمی تواند خوب فکر کند، سرعت انتقال او کم شده و قلب کور می شود. بر خلاف گرسنگى که باعث رقت و صفاى قلب می شود. و قلب را آماده تفکرى که باعث شناخت می شود، می کند. و نورى آشکار پیدا می کند. از رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده است: «کسى که شکم خود را گرسنه نگهدارد اندیشه‏اش تربیت می شود».

ب - تواضع و از بین رفتن سرمستى و ناسپاسى که منشأ سرکشى است، وقتى نفس خوار شد، در مقابل پروردگارش خاضع شده و از سرکشى دست برمی دارد.

ج - شکستن شدت شهوات و نیروهایى است که باعث انجام گناهان کبیره شده و سبب هلاکت انسان می شوند. چون بیشتر گناهان کبیره از شهوت سخن گفتن و شهوت جنسى بوجود می آید و کم کردن این دو شهوت باعث مصون ماندن از خطرها می شود.

د - آمادگى براى انجام تمام عبادتها از چند جهت است، که کمترین آنها کم احتیاجى به تخلّى و بدست آوردن غذا و کمتر بیمار شدن به بیماریهاى گوناگون است.

ه‍ - توانایى براى دادن مال، میهمانى دادن، هدیه دادن، احسان و نیکى، رفتن به حج و زیارت و بالاخره انجام تمام عبادت‌هاى مالى است.

انسان نمی‌تواند این فایده‌‏ها را بروشنى درک کند مخصوصا فایده اول را. تفکر در عمل مانند نتیجه است و غیر آن مانند مقدمات است چون فکر حرکت است و غیر فکر مقدمه و آمادگى براى حرکت.بهمین جهت درباره تفکر روایت شده است: «یک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است».با این مقدمات می توانیم به نتایج بزرگى برسیم که بعضى از آنها عبارتند از:

الف - می‌فهمیم که چرا خداوند براى میهمانش گرسنگى را انتخاب کرده است. نعمتى بالاتر و بهتر از نعمت شناخت، نزدیکى و دیدار خداوند نیست و گرسنگى از راه‌هاى نزدیک رسیدن به آن است.

پس می‌بینى که روزه تکلیف نیست بلکه خداوند بوسیله آن تو را بزرگ داشته و بخاطر واجب نمودن آن بر ما منت دارد. و بهمین جهت شکر آن واجب است. و ارزش دعوت خداوند به روزه را در کتابش، در آیه روزه، می فهمى و اگر بدانى که این خطاب، دعوت تو به سراى پیوستن به خداست، از آن لذت برده، و می فهمى که علت واجب کردن آن کم خوردن و ضعیف کردن نیروهاست. بهمین جهت حیفت می‏آید که حتی در شب نیز غذا بخورى. و ممکن است علت‏هاى دیگر تشریع روزه را نیز درک کنى

ب - وقتى ارزش کارى را که از تو خواسته شده، فهمیدى، براى رسیدن به نتیجه خوب، در جهت انجام درست و اخلاص در آن، تلاش می کنى.

ج - هنگامى که هدف از واجب شدن روزه را دانستى، می‌فهمى که چه چیزى باعث صفا و روشنى یا تیرگى آن می‌شود، و معنى این حدیث را می فهمى که «روزه فقط خوددارى از خوردنى و آشامیدنى نیست، و هنگامى که روزه گرفتى، گوش، چشم و زبانت نیز باید روزه بگیرد.

د - می‌فهمى که شایسته نیست نیت و هدف روزه، فقط مجازات نشدن یا بدست آوردن پاداش و بهشت و ناز و نعمت باشد، گرچه با روزه این دو نیز بدست می‌آید بلکه سزاوار است هدف و نیت روزه نزدیکى انسان به خداوند و همسایگى و خوشنودى او باشد. و حتى از این حد هم بالاتر آمده و خود این عمل را بخاطر این که انسان را از صفات حیوانى خارج و به صفات روحانى نزدیک می گرداند، نزدیک شدن به خدا بداند، نه وسیله‌ه‏اى براى نزدیک شدن به او.

اعمال روز چهارم ماه مبارک رمضان

نماز شب چهارم ماه مبارک رمضان

برای این شب هشت رکعت در هر رکعت حمد و بیست مرتبه سوره قدر سفارش شده است.

نمازهای ماه رمضان که از کتاب چهل حدیث شهید رحمه الله نقل گردیده است:

مَرْوِیَّهٌ عَنِ النَّبِیِّ ص‏

از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است:

فَمَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَهِ الرَّابِعَهِ ثَمَانَ بِالْحَمْدِ وَ الْقَدْرِ عِشْرِینَ مَرَّهً

هر کس در شب چهارم ماه رمضان، این نماز را بخواند، هشت رکعت در هر رکعت یک بار سوره حمد و بیست بار سوره قدر را قرائت کند،

رُفِعَ إِلَی اللَّهِ عَمَلُهُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهِ بِعَمَلِ سَبْعَهِ أَنْبِیَاءَ مِمَّنْ بَلَّغَ رِسَالاتِ رَبِّهِ

خداوند عمل او را در این شب بالا می‌برد همانند عمل هفت پیامبر از آنچه که پیام‌های پروردگارش به او ابلاغ شده است.

مرحوم «علاّمه مجلسى» در فصل آخر از اعمال ماه رمضان در کتاب «زادالمعاد»، نماز شب‌هاى ماه رمضان را چنین بیان مى کند: (و با توجّه به این که بهترین اعمال، در ماه مبارک، نماز و قرآن است و این نمازها در بردارنده بسیارى از سوره‌هاى قرآن است، هرکس هر چند شب را بخواند غنیمت است).

دعای پیامبر (ص) در شب چهارم رمضان (بلدالامین)

وَ ذَکَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّفْوَانِیُّ فِی کِتَابِ بُلْغَهِ الْمُقِیمِ وَ زَادِ الْمُسَافِرِ

در کتاب‌های بلغه المقیم و زاد المسافر، عبد الله الصفوانی نقل کرده است که:

أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ یَدْعُو بِهَذِهِ الْأَدْعِیَهِ فِی لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ اللَّیْلَهِ اَلرَّابِعَهِ

پیامبر صلی الله علیه و آله به این دعاها را در شب‌های ماه رمضان می‌خواندند. شب چهارم:

یَا رَحْمَانَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَهِ وَ رَحِیمَهُمَا وَ جَبَّارَ اَلدُّنْیَا وَ یَا مَلِکَ اَلْمُلُوکِ وَ یَا رَازِقَ اَلْعِبَادِ هَذَا شَهْرُ اَلتَّوْبَهِ

وَ هَذَا شَهْرُ اَلثَّوَابِ وَ شَهْرُ اَلرَّجَاءِ وَ أَنْتَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عِبَادِکَ اَلصَّالِحِینَ اَلَّذِینَ لاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ وَ أَنْ تَسْتُرَنِی بِالسِّتْرِ

اَلَّذِی لاَ یُهْتَکُ وَ تُجَلِّلَنِی بِعَافِیَتِکَ اَلَّتِی لاَ تُرَامُ وَ تُعْطِیَنِی سُؤْلِی وَ تُدْخِلَنِی اَلْجَنَّهَ بِرَحْمَتِکَ وَ لاَ تَدَعْ لِی ذَنْباً إِلاَّ غَفَرْتَهُ

وَ لاَ هَمّاً إِلاَّ فَرَّجْتَهُ وَ لاَ کُرْبَهً إِلاَّ کَشَفْتَهَا عَنِّی وَ لاَ حَاجَهً إِلاَّ قَضَیْتَهَا بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ إِنَّکَ أَنْتَ اَلْأَجَلُّ اَلْأَعْظَمُ

دعای محمد بن ابی قره در شب چهارم رمضان

الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الثامن فیما نذکره من زیادات دعوات فی اللیله الرابعه و یوم‌ها و فیها ما نختاره من عده روایات‏

جلد اول، باب‌های احکام ماه رمضان؛ باب هشتم دعاهای مخصوص شب و روز چهارم ماه رمضان و چندین روایت از دعاهای این شب بیان شده است از جمله (دعای اول):

مِنْهَا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی قُرَّهَ فِی عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی اللَّیْلَهِ الرَّابِعَهِ

به نقل از کتاب «عمل شهر رمضان» نوشته‌ی «محمّد بن ابی قرّه» در شب چهارم

إِلَهِی مَا عَمِلْتُ مِنْ حَسَنَهٍ فَلَا حَمْدَ لِی فِیهِ وَ مَا ارْتَکَبْتُ مِنْ سُوءٍ فَلَا عُذْرَ لِی فِیهِ

معبودا، در هر کار نیکی که به‌جا آوردم ستایشی بر من نیست و در هر کار بدی که مرتکب شدم، عذری ندارم.

إِلَهِی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَتَّکِلُ عَلَی مَا لَا حَمْدَ لِی فِیهِ أَوْ أَرْتَکِبَ مَا لَا عُذْرَ لِی فِیهِ

معبودا، به تو پناه می‌برم از این‌که بر چیزی که ستایشی در آن بر من نیست تکیه کنم یا چیزی را که عذری در انجام آن ندارم مرتکب شوم.

یَا إِلَهِی أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا وَعَدْتُکَ مِنْ نَفْسِی

ای معبود من، از آنچه به درگاه تو از آن توبه کردم، سپس به‌سوی آن بازگشتم، از تو آمرزش می‌خواهم و از آنچه به تو وعده دادم،

ثُمَّ أَخْلَفْتُکَ فِیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمَّا أَرَدْتُ بِهِ وَجْهَکَ الْکَرِیمَ فَخَالَطَنِی مَا لَیْسَ لَکَ رِضًا

سپس خلف وعده نمودم، از تو آمرزش می‌طلبم و از آنچه نخست روی [اسماً و صفات، یا ذات] باکرامتت را در نظر گرفتم [و برای خشنودی تو به جا آوردم]، سپس آنچه مورد پسند تو نیست با آن درآمیخت، از تو آمرزش می‌خواهم

وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ نِعْمَهٍ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ فَقَوِیتُ بِهَا عَلَی مَعَاصِیکَ

و از هر نعمتی که بر من ارزانی داشتی و من با آن بر انجام گناهان نیرو گرفتم، از تو آمرزش می‌خواهم

وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِکُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ لِکُلِّ خَطِیئَهٍ ارْتَکَبْتُهَا وَ لِکُلِّ سُوءٍ أَتَیْتُهُ

و از هر گناهی که کردم و از هر خطایی که مرتکب شدم و هر کار بدی که به‌جا آوردم، از تو آمرزش می‌طلبم.

یَا إِلَهِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

ای معبود من، نیز از تو می‌خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی

وَ تَهَبَ لِی بِرَحْمَتِکَ کُلَّ ذَنْبٍ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَ أَنْ تَسْتَوْهِبَنِی مِنْ خَلْقِکَ وَ تَسْتَنْقِذَنِی مِنْهُمْ

و به رحمت خود تمام گناهان میان من و خود را به من ببخشی و کاری کنی که مردم هم مرا ببخشند و مرا از دست آنان برهانی

وَ لَا تَجْعَلَ حَسَنَاتِی فِی مَوَازِینِ مَنْ ظَلَمْتَهُ وَ أَسَأْتَ إِلَیْهِ

و کارهای نیک مرا در کفه‌ی ترازوی کسانی که به آنان ستم و بدی نمودم، قرار ندهی،

فَإِنَّکَ عَلَی ذَلِکَ قَادِرٌ یَا عَزِیزُ وَ کُلُّ ذَنْبٍ أَنَا عَلَیْهِ مُقِیمٌ فَانْقُلْنِی عَنْهُ إِلَی طَاعَتِکَ

به راستی که تو توانایی برآوردن این امور را داری ای سرافراز، و نیز از هر گناهی که اکنون دارم به طاعتت انتقال ده

یَا إِلَهِی وَ کُلُّ ذَنْبٍ أُرِیدُ أَنْ أَعْمَلَهُ فَاصْرِفْهُ عَنِّی وَ رُدَّنِی إِلَی طَاعَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

ای معبود من، و از هر گناهی که می‌خواهم مرتکب شوم منصرف کن و به‌سوی طاعتت برگردان، ای مهربان‌ترین مهربانان.

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الَّتِی لَیْسَ فَوْقَهَا شَیْ‏ءٌ یَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ

خدایا، به آن اسماءی تو که چیزی برتر از آن نیست، ای خدای رحمت‌گستر مهربانی

الَّذِی لَا یَعْلَمُ کُنْهَ مَا هُوَ إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

که از حقیقت تو جز خود تو آگاه نیستی، از تو خواهانم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستی

وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی وَ تَعْصِمَنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی

و گناهان گذشته‌ی مرا بیامرزی و در روزهای باقیمانده از عمرم از گناه نگاه داری

وَ تُعْطِیَنِی جَمِیعَ سُؤْلِی فِی [من‏] دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ مَثْوَایَ یَا أَرْحَمَ‏ الرَّاحِمِینَ‏

و تمام خواسته‌هایم در رابطه با دین، دنیا، آخرت و جایگاه اقامتم را عطا کنی، ای مهربان‌ترین مهربانان.

اعمال مشترک ماه رمضان

اعمالی است که در هر شب و روز این ماه به جا آورده می‌شود:

*سید بن طاوس از حضرت امام جعفر صادق و امام موسی کاظم علیهم السلام روایت کرده که فرمودند: پس از هر نماز در ماه رمضان دعای ذیل را بخوانید:

اَللّهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ فِی عامی هذا وَفی کُلِّ عامٍ ما اَبْقَیْتَنی فی یُسْرٍ مِنْکَ وَعافِیَهٍ، وَسَعَهِ رِزْقٍ، وَلا تُخْلِنی مِنْ تِلْکَ الْمواقِفِ الْکَریمَهِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّریفَهِ، وَزِیارَهِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَفی جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالاَْخِرَهِ فَکُنْ لی، اَللّهُمَّ اِنّی اَساَلُکَ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاََمْرِ الَْمحْتُومِ فی لَیْلَهِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذی لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ، اَنْ تَکْتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، واجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْری، وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقی، وَتُؤدِّی عَنّی اَمانَتی وَدَیْنی آمینَ رَبَّ الْعالَمین.

خدایا! در این سال و هر سال، تا زمانی که عمرم باقی است و در آسایش و گشایش روزی به سر می برم، زیارت خانه ات بیت الحرام را نصیبم گردان. و مرا از درک موقف های گرامی و دیدن مکان‌های شریف و زیارت قبر پیغمبرت که درودت بر او و آلش باد محروم مکن.

و در برآوردن جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یاریام کن. ای خدا! از تو درخواست می‌کنم هر آنچه از قضا و قَدَرت را که در شب قدر حتمی قرار دادی و دیگر برگشت و تغییری نمی‌پذیرد، مرا از حجاج بیت الحرامت قرار دهی. حاجیانی که حجشان پسندیده، سعیشان پذیرفته، گناهانشان آمرزیده و اعمال بدشان بخشیده شده است. و عمر طولانی در راه بندگی ات و روزیام را فراوان قرار ده و امانت‌ها و قرضم را ادا فرما.

هم چنین بعد از نمازها این دعا خوانده شود:

یا عَلِیُّ یا عَظیمُ، یا غَفُورُ یا رَحیمُ، اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، وَهذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَکَرَّمْتَهْ، وَشَرَّفْتَهُ وَفَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ، وَهُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَیَّ، وَهُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، هُدیً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانَ، وَجَعَلْتَ فیهِ لَیْلَهَ الْقَدْرِ، وَجَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ، فَیا ذَا الْمَنِّ وَلا یُمَنُّ عَلَیْکَ، مُنَّ عَلَیَّ بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنَّ عَلَیْهِ، وَاَدْخِلْنِی الْجَنَّهَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

ای خدای بلند مقام, ای بزرگوار, ای آمرزنده, ای مهربان! تویی خدای بزرگ که هیچ مانندی ندارد و به گفتار و کردار خلق شنوا و بینا است. و این ماهی که مقامش را بلند گردانیدی و بر دیگر ماه‌ها کرامت و شرافت بخشیدی, و روزه اش را بر من واجب گردانیدی, ماه رمضان است.

ماهی که در آن قرآن را برای راهنمایی مردم و نشان دادن راه هدایت و جدا نمودن حق از باطل فرو فرستادی و شب قدر را در این ماه مقرر داشتی و نیز آن شب را بر هزار ماه برتری دادی; پس ای خدای صاحب منت که هیچکس بر تو منت ندارد, در میان آن همه بندگانت که منت گزارده ای بر من منت گزار و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت همیشگی داخل گردان! به حق رحمت بی پایانت ای مهربان‌ترین مهربانان.

شیخ کفعمی در مصباح و بلدالامین و شیخ شهید در مجموعه از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) نقل کرده اند که آن حضرت فرمود: هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبی بخواند، حق تعالی گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد، و دعا این است:

اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ، اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائِعٍ، اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ، اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدینٍ، اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ، اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ، اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ، اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ، اَللّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریضٍ، اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ، اَللّهُمَّ غَیِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ، اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.

ای خدا تو بر اهل قبرها نشاط و شادمانی عطا کن؛ فقیران را بی نیاز گردان؛ خدایا گرسنگان را سیر گردان؛ برهنگان را لباس بپوشان؛ خدا بدهی برهکاران را ادا فرما؛ سوگواران را دل شاد ساز؛ خدایا هر غریبی را به وطن باز رسان؛ هر اسیری را آزادی بخش؛ خدایا فسادگران در کار مسلمانان را اصلاح فرما؛ بیماران را شفا عنایت کن؛ ای خدا به غنای خود جلو فقر ما را ببند؛ بدی‌های ما را به خوبی صفات خودت تغییر ده؛ خدایا دیَن ما را ادا فرما و ناداری ما را به دارایی و بی نیازی بدل گردان که تو بر هر چیز توانایی.